Stilte

Het is half mei 2016, een mooie dag in de polder. De hele dag is er wel aanspraak bij de kudde. De ene keer is het een wandelaar, dan weer een opa met kleinkind op de fiets, of een bekende komt even een praatje maken.
In de middag als ik bij het fietspad staat, hoor ik regelmatig een brul van een wielrenner. Dat zijn de Westlanders die de luxe hebben om op een dinsdagmiddag hun trainingsrondje te kunnen maken. Tijd voor een praatje is er dan vaak niet (“er moet getraind worden!”) maar een brul is voor mij voldoende, de meesten ken ik, het is goed zo.

Ontmoeting
Aan het eind van de middag ontvang ik 2 jonge mensen bij de kudde, het is een stel.
De contacten zijn gelegd via de mail. Ik ken ze niet. Nooit ontmoet. De vraag per mail was: “We willen graag een ervaring op doen met natuurbeleving.”

20 minuten voor de afgesproken aankomsttijd is er nog even telefonisch contact. De bezoekers komen uit de stad. Uit Den Haag en zijn nog nooit in Midden-Delfland geweest. Via de telefoon waarschuw ik mijn contactpersoon nog even om niet op de navigatie te vertrouwen, want het is al menig keer gebeurd dat bezoekers over de nieuwe verlengde A4 gestuurd worden en dan is men soms wel een uur heen en weer aan het rijden. Want de afslag naar onze boerderij is niet in het systeem opgenomen.

Iets verlaat komt er een knots van een auto aanrijden. Het stel stapt uit en… ik zie een jong stel, net even in dertig, schat ik. Laat ik ze Marieke en Carlos noemen. Beide goed, netjes gekleed. Het zijn hoogopgeleide mensen. Hij advocaat. Zij werkzaam in de psychiatrie.
Mijn eerste indruk? Hmmmmm…. leuk stel, maar meer een stel wat je vaker op de boulevard van Scheveningen ziet. Of op Denneweg in Den Haag, een straat met allemaal leuke restaurantjes, “The place to be”, dus tja, hoe zeg je dat? Een yuppenstel ? Ja… en dat wil natuurbeleving? Goed, ik zie wel. Ik ga er open in.

Praten en luisteren
Wat volgt is toch een bijzondere aangename middag met twee jonge mensen die vol overgave naar mij luisteren.
Ik vertel met passie over mijn kudde, over mijn hond, over Midden-Delfland, over de leider van de kudde. Over de groepen die ik bij de kudde ontvang, over autistische kinderen, over mensen die ernstig ziek zijn en hun troost en toch ook hun kracht vinden bij de kudde.

Na een uurtje neem ik een “break”. Ik ga op enige afstand van het stel, gewoon even lekker in het gras zitten. Hond Kita naast mij. De meeste schapen zoeken iets verder een bosje op, waar ze heerlijk hun vacht kunnen schuren tegen de bomen. “Nog een weekje en dan gaat de jas uit” denk ik. “Het wordt warmer, het wordt tijd dat ze geschoren worden.”

Marieke zit ook verderop in het gras en maakt foto’s van de dieren, met een prachtige achtergrond van de weilanden en de diverse bomen. Carlos is iets doorgelopen en staat midden in de kudde. Hij beweegt niet kijkt enkel maar, de schapen staan grazend en schurend om hem heen.

En?
Marieke: “Kom even lekker zitten joh…”
Carlos: “Nee, ik blijf hier even staan, ik wil dit voelen...”
En zo blijft Carlos, minuten, minuten lang, op delfde plaats gewoon staan… om zich heen kijkend…
Marieke maakt nog meer foto’s…
Ik aai mijn hond….
Carlos kijkt enkel om zich heen, naar de schapen…

En zo is een ieder even een tijdje met zijn eigen gedachtes bij…….?
Ja, wat is het, waarbij…? De natuur? De stilte? De rust? De schoonheid van het landschap? Of de stilte, de stilte waarin je heel bewust de vele geluiden van de dieren hoort?
De kievit, het lammetje, een opvliegende fazant, de kikkers…
Ik heb geen vooropgezet plan, ik heb geen draaiboek, we hebben ook niets van te voren overlegd, maar dit voelt gewoon goed…

Weer terug
Na enige tijd sta ik op en we gaan weer verder op pad met de kudde.
Ik leer Marieke om met de leider op kop te gaan lopen en we lopen over de Woudweg naar de boerderij. Het einde van de “natuurbeleving” is daar.
Het stel bedankt mij en vertelt mij dat deze middag ze meer gebracht heeft dan ze gedacht hadden. Het heeft ze rust gegeven maar ook inspiratie!
En heel informatie, ze wisten niet dat er zoveel mogelijkheden waren bij een kudde.

Ze vragen mij of ze over een maand of twee, als ik er voor open sta, nog een keer mee mogen lopen, maar dan in stilte…
Even schrik ik… “Heb ik te veel gepraat? Had ik mijn mond meer moeten houden?”
Snel geeft Carlos een korte uitleg. “Als je met elkaar afspreekt om een stuk te wandelen en dan niet te praten dan ervaar je de wandeling heel anders dan als je in gesprek bent met elkaar, wij doen dat wel eens als we in een park lopen. Maar hier is er zoveel meer rust. Ik zou dat wel eens willen ervaren.”
“Ik laat het even bezinken en ik kom er op terug,” zeg ik en we nemen hartelijk afscheid.

Stilte?
Er gaat een dag overheen, ik maak een wandeling, alleen, met mijn honden in de duinen. Ik denk ineens aan een vriend van mij die een week lang in een klooster heeft gezeten, het was een stilteweek.
Hij kwam als een ander mens weer terug in de maatschappij.
Diezelfde avond zit ik achter de computer en zoek op Google: “stilte weekend in klooster”

En waarachtig…
Een scala aan sites worden tevoorschijn getoverd.
Stilte-retraite-bezinning-spirualiteit-mediatie………
Wat een aanbod! Ook nog even naar de prijzen gekeken…
Zo heeee…. Ik heb mijn hele leven geld verdiend, door heel, heel veel te praten... maar zo kan het dus ook.
Een klein ondernemer-stemmetje in mijn hoofd zegt: “Zou dit niet iets heel verfrissend/vernieuwend kunnen zijn? En ik denk aan nieuwe teksten…

“Wees stil en laat enkel de schapen spreken”
“Ervaar de kudde in stilte”
“Gehaastheid slaat om in stilte voor jezelf bij de schapen”
Of misschien wel:
“Kom in stilte tot jezelf en ervaar de kracht van de schaapskudde”

Als ik acht gegadigden heb, dan ga ik het organiseren……. In stilte.

Waar is James?

Het is januari. Ik rij vroeg in de ochtend in het donker naar Midden-Delfland. Het belooft een koude en natte dag te worden. Vandaag ontvang ik weer een bedrijf bij de kudde. Deelnemers zijn HBO en/of universitair opgeleid. Het zijn allemaal leidinggevenden en komen uit Noord en Midden Nederland. Vertrekken 's ochtends vroeg van huis of nemen zondagavond een B&B in de buurt. Rond 9.00 uur rijden deze mensen dan een hele andere wereld in dan dat ze gewend zijn.
Om bij onze boerderij te komen is voor hen al een beleving en een uitdaging.

Na een korte introductie, trekken de leidinggevenden hun (vaak nieuwe) laarzen aan en ik neem de groep mee. Ik loop dan naar de verlengde A4, die pal langs onze boerderij gaat. Ik vertel het een en ander over het breedste ecoduct van Europa, die over de verlengde A4 is aangelegd. De vaart de Zweth is opgenomen in het ecoduct en loopt dus zo over de A4 heen. Vlonders, een ondiepe plas, watervogels, een schril begin van diverse planten en boompjes vormen een begin van een groen oase. Een interessant begin, de wandeling gaat verder en na 10 minuten komen we bij het weiland aan, waar de kudde verblijft. De schapen zijn verspreid en grazen over het hele weiland.

De groep deelnemers is langzaam in poldersferen gekomen. De eerste opdracht voor de groep is het ophalen van de kudde en vervolgens moet de kudde over de dam naar een ander weiland gebracht worden. Degene die nu verwacht dat ik een uitgebreide info geef over het hoe of wat, komt van een “koude kermis thuis”.
Nee, dit zijn allen leidinggevenden en deze mensen zijn gewend om problemen op te lossen, te sturen én… goed te communiceren (hoop ik). Het lastige is dat de groep geen énkele kennis heeft over dit onderwerp, alles is nieuw én… de hond is vandaag moe en blijft aan de kant. Deelnemers moeten de taak van de hond overnemen. Dus overleg volgt. Er moet een plan gemaakt worden en men moet dit (als hond) gaan uitvoeren. Communiceren is: praten én... luisteren!

Zet 15 enthousiaste leidinggevenden bij elkaar en er wordt héél veel gepraat. Ja, er wordt ook wel geluisterd, maar… het duurt wel even, voordat er geluisterd wordt!
Elke groep heeft zijn eigen dynamiek, elke groep communiceert weer anders en voert de opdracht anders uit. Ik observeer en analyseer. Soms corrigeer ik, heel soms roep ik de groep terug en confronteer de groep met dingen die fout gaan, bv stress bij de dieren. Als de opdracht voltooid is volgt een korte feedback. Er volgen verschillende opdrachten. Een van de laatste opdrachten is: “Wie is nu de leider van de kudde en… hoe heet de leider?”

Maar vandaag moet ik improviseren, de leider is niet aanwezig!!!

Terug naar vanochtend... Ik parkeer de auto bij de boerderij en wandel naar Holy met hond Kita. Het begint net een beetje licht te worden, als ik bij de kudde aankom. Ik loop het weiland in en ik stuur Kita in een boog om de kudde heen. Het weiland is erg drassig, de schapen lopen voorzichtig. Oppassen! Een schapenpoot kan ook zwikken, zeker met deze bagger, dus geen druk zetten met de hond.
Het duurt langer dan ik gehoopt/verwacht had, maar uiteindelijk zijn we van het zompige weiland af en lopen we over het fietspad richting de boerderij. Als ik “haast” heb, en dat heb ik vanochtend, loop ik voorop, de kudde volgt en Kita zorgt aan de achterkant voor enige druk, zodat de achterblijvers toch aansluiten bij de kudde.
Op alle andere rustige ochtenden zoek ik dan even de leider van de kudde op, geef haar wat biks en dan weet ik “die blijft mij wel volgen”.

Gezien de beperkte tijd deze ochtend heb ik dit liefelijke tafereel achterwege gelaten. De kudde heeft knap de gang er in, dus de noodzaak om echt met de leider voorop te lopen is nu niet aanwezig. Maar na een half uurtje kijk ik toch over mijn schouder naar achter om te kijken waar de leider zich bevindt. Tja, ik zie haar zo snel niet, het zijn toch 150 dieren en... ik ben meer met mijn gedachten bij het bedrijf dat ik deze ochtend ga begeleiden, dan bij 007.

007 is het leiderschaap met oormerk 007. De verplaatsing van Holy naar de boerderij gaat verder voorspoedig en ik ben ruim op tijd bij de boerderij. Ik “parkeer” de kudde op het weiland bij de boerderij en heb nog even de tijd om de kudde te controleren. “Hé, waar is nou toch 007, de leider? 007 is spierwit en net wat groter dan alle andere schapen, dus ik herken haar vrij snel als ik aandachtig de kudde bekijk.

Ik loop 2 keer door de kudde, maar niets hoor, geen 007 te zien! Mijn leider! De opvolger van 39. Nummer 007 noem ik liefkozend James (ligt toch voor de hand, James Bond, ja toch?) Verdorie, holy schapenkeutels! Dit kan toch niet! Zou ik dan James achtergelaten hebben bij Holy, zou ze in een sloot liggen? Ik controleer altijd de sloten voordat ik ga lopen, maar nu, tja, druk, druk, druk, beetje donker...
Ik sprint het weiland af, mijn hond verbouwereerd achterlatend. Spring in mijn auto en sjees naar Holy, controleer snel alle sloten, maar geen schaap te zien, snel terug naar de boerderij. Deelnemers zijn reeds gearriveerd en drinken koffie in het voorhuis van de boerderij. Vrijwilliger Arie is al aan het werk op de boerderij, gehaast groet ik hem.

“Tis er?” vraagt hij bedenkelijk, want hij had al gezien, dat ik niet lekker in mijn vel zit.
“Ben, denk ik, een schaap kwijt, hij moet er zijn, maar kan hem nergens vinden, ben ook teruggereden naar Holy, maar niets te zien, misschien onderweg van een brug gedonderd, Arie, ik weet het niet, ik weet het niet!”
Arie, de rust zelve: “Lex, ga jij maar naar je groeppie toe, ik pak de quad (motor met vier wielen) wel en ga wel effe kijken in het gebied.”

De ochtend is bijna ten einde en ik ben bijna door mijn opdrachten heen. Ik zie Arie op zijn quad aankomen…maar zonder schaap, zonder 007… zonder James.
Arie stopt bij de groep en kijkt mij bezorgd aan: “Niks gevonden, Lex… alle sloten en bruggen nagelopen, snap er niets van!”
Overmand door emoties, knipper ik met mijn ogen en antwoord hem: “Oké, dank je wel, dan kijk ik vanmiddag nog wel.”

Ik vermaan mij, want ik heb nog steeds de groep leidinggevenden naast mij. Ik zet de deelnemers nog één keer aan het werk met een specifieke opdracht, daarna de afsluiting, een korte terugblik op de ochtend en ik spreek de hoop uit dat het “geleerde” van deze ochtend een spiegeling kan zijn met de werkvloer. “Wat gaat goed, wat gaat fout, hoe wordt er gecommuniceerd?”
Ik begeleid de groep naar de boerderij, de lunch wacht.

De soep is warm… maar ik heb geen trek…

Ik ga op zoek naar 007, naar James, mijn James.

Het is zoeken naar een “speld in een hooiberg”.

Naar een ”schaap in een polder”.

Een polder van meer dan 300 ha groot…….

Waar is James???

Toen James er nog bij was...

P.S. Tweede Paasdag is het Lammetjesdag op onze boerderij! Klik hier voor mer info.

Werk aan de winkel

Maandenlang heb ik het rustig. Ik ben veel achter de boerderij. In de verte zie ik de koeien in het land staan en men is druk bezig met de laatste werkzaamheden aan de verlengde A4.

Er is een mooi aqua-ecoduct ontstaan, pal achter onze boerderij. “De grootste van Europa” zeggen ze, meer dan 100 meter breed. Mooi voor de weide- en watervogels, mooi voor de schaapskudde en leuk voor de watersport, want het riviertje de Zweth stroomt vanaf de Vlaardingse Vaart over het aqua-ecoduct zo door naar de Delftse Schie.

Ik ben vandaag een beetje zenuwachtig. Normaal gesproken kom ik in alle rust de dag wel door hier in de polder. Maar vandaag? Vandaag is er “werk aan de winkel”. Bij het krieken van de dag is boer Aad al op de boerderij. Hij spreekt mij bemoedigend toe en dat schept vertrouwen.

Vandaag ga ik op stap met een grote groep. Nu ben ik wel groepen gewend hoor, maar 130 is behoorlijk veel én… het is een damesgroep, allemaal jong volwassen dus dat wordt een hoop “gemekker”, maar er zullen best wel goede gesprekken volgen.

Boer Aad geeft mij nog wat attributen mee, o.a een kleurpotlood. “Wat moet ik daar nou mee?” vraag ik hem nog. “Niet zeuren,” zegt boer Aad, “Gewoon even turven, als je een goed gesprek hebt gehad.” 

En daar kon ik het mee doen, want al pratende stapte hij alweer in zijn pick-uppie. Enfin rond 9.00 uur ga ik op stap met de grote groep. Er wordt wat afgepraat. Het ene gesprek na het andere gesprek volgt. Ik ben dat niet echt gewend, dus het kost veel energie.

Aan het eind van de middag komen we weer aan bij de boerderij. Ik ben echt bekaf. Eigenlijk ben ik blij dat de dag er op zit. Moe en voldaan kijk ik nog even naar de groep dames. Ik barst van de honger en ga nu pas eten want door al dat gepraat, ben ik aan eten niet toegekomen. De begeleider sluit het hek en ik zie hem (lange jas, hoed en met staf) naar zijn auto lopen met dat vervelende kleine drukke hondje naast hem.

De begeleider is wel een aardige vent, hij is rustig, komt graag in de polder en laat mij verder met rust. Hij heet “Herder” en mij noemt hij “DÉ RAM” vind ik wel een mooie naam. Boer Aad noemt mij altijd “DEKRAM”, dat vind ik eigenlijk een beetje vulgair klinken…

De herder rijdt weg en ik kijk nog eens om mij heen en zie dat ik best wel veel “gesprekken” gevoerd heb. 15 dames lopen met een groen kleurtje op hun rug. 115 dames nog zonder kleurtje. Maar dat komt morgen dan wel weer, nu eerst even wat eten.

Morgen is er weer een nieuwe dag, “werk aan de winkel” zegt boer Aad dan. Maar ik moet er nu nog eventjes niet aan denken. Maar morgen? Ik ga vroeg beginnen… misschien ga ik het record van “15 gesprekken” wel verbeteren. Jaja, het is een hele verantwoording, maar ja ik zorg wel voor het voortbestaan van de kudde, want ik ben DÉ ram!!!

foto: Jeannemieke Hectors

Als er een schaap over de dam is...

Een groep uit de psychiatrie gaat met mij op stap met de kudde. We kiezen voor een gebied met veel smalle paadjes en kleine platte bruggetjes. De schapen hebben niet veel met water en zeker niet zo'n smal plat bruggetje. Ze stoppen dan ook altijd voor een brug. Als ik met de leider (de hamel) voorop loop, is het geen probleem: de hamel volgt mij en de kudde volgt de hamel. Hond Kita zorgt er voor dat de achterste schapen ook meekomen.

Maar als ik met een groep loop, ben ik achter de kudde. Samen met enkele deelnemers hoed ik de kudde: we drijven de schapen rustig naar voren. Aangekomen bij een platte brug, zie je steevast hetzelfde patroon: de schapen stoppen voor de brug. Als de hamel voorop loopt, is er geen probleem. Maar vaak gebeurt het dat de hamel ook achter de kudde bij mij blijft. Hoe lossen we dit op?

Voorzichtigheid is dan geboden. Ik waarschuw de deelnemers om rustig te blijven en enige afstand te houden. Bij te veel druk ontstaat er immers stress bij de kudde en dan willen de schapen allemaal tegelijk over die smalle brug.

De deelnemers stoppen, alles is onder controle, maar door de drukte vergeet ik mijn eigen hond, en die wil natuurlijk vlak achter de schapen zijn, dus... Toch nog enige stress voor de brug! Ik wil Kita terug sturen, maar het is al te laat.

Een deelnemer, die vooraan bij de brug staat, ziet het gebeuren. Zwaaiend met z'n armen schreeuwt hij: "Er is een schaap in het water gedonderd." Ik sta zelf helemaal achteraan de kudde en schreeuw gemaakt paniekerig terug: "Doe wat, anders verzuipt dat beest!"

8 van de 10 deelnemers staan aan de grond genageld, weten zich geen raad, maar 2 deelnemers nemen het initiatief, ze stappen in de slootkant en doen verwoede pogingen om het schaap te redden. Inmiddels ben ik door de kudde lopend, gearriveerd bij de brug.

Als het een lammetje is dan geef ik in zulke gevallen enkel advies wat de deelnemer(s) moet(en) doen. Als het een volwassen schaap is, zal ik assistentie moeten verlenen.

Dit keer is een een volwassen schaap, kop en nek steken nog net boven het water uit. Met de kromming van mijn herdersstaf trek ik een voorpoot van het schaap naar me toe. We pakken het schaap bij zijn vacht en voorpoten beet en met vereende krachten trekken we het schaap op het droge (al gauw met al dat water in zijn vacht 80 kg).

Het schaap sprint de brug over om bij de kudde aan te sluiten. Met m'n handen op mij knieën, speel ik de rol van zeer vermoeide herder. Ik zie dat de twee redders ook na staan te hijgen, we glimlachen, ik loop naar ze toe en geef ze een high five! De andere deelnemers hebben met bewondering toegekeken en een enkeling geeft complimenten aan de redders.

We vervolgen onze weg en na afloop drinken we met z'n allen koffie in de herdershut.

De redding is het gesprek van de dag, de twee redders raken niet uitgepraat en "boerin" Ellen, die voor de koffie en de taart zorgt, hoort alles met veel belangstelling aan.

De deelnemers stappen daarna in het busje met begeleiding en rijden terug naar de instelling. De duimen gaan omhoog, ik zie blije gezichten en ik kijk het busje na over het lange boerenpad.

Dit was voor hen meer dan alleen maar een leuke middag en een lekker stuk taart.
Natuurbeleving, respect voor de dieren, maar vooral... het vergroten van het zelfbeeld en zelfvertrouwen is vandaag aan de orde gekomen! Ik blijf het elke keer zeggen als ik weer een groep heb mogen begeleiden: "De primaire taak van de kudde is het begrazen van dit gebied, maar de meerwaarde zoals hierboven beschreven is, is vele malen groter!"

Gemeentes, provincie, lees dit verhaal! Verlaat het bureau, loop eens mee en ervaar de meerwaarde van de schaapskudde in onze polder!

We kunnen het best, achter elkaar aan!

Een groep bij de kudde

Wekelijks heb ik wel een groep bij de kudde, een groep van een basisschool, een bedrijf, een gezin, maar ook vaak een groep uit de psychiatrie.
Cliënten die ambulant geholpen worden: ze wonen thuis en krijgen van tijd tot tijd ondersteuning van bijvoorbeeld een sociaal psychiatrisch verpleegkundige, of chronisch psychiatrische cliënten: zij hebben ernstige psychiatrische problemen en verblijven in een instelling of een psychiatrisch ziekenhuis.

De laatst genoemde groep kwam deze week bij de kudde.
Sommige bezoekers zijn apathisch, willen amper een hand geven en willen eigenlijk alleen maar koffie, een sigaretje en rust in hun hoofd. Deze mensen zitten niet te wachten op een verhaal over begrazing, ecologische veranderingen in het landschap etc.
Nee, het enige wat hun aandacht kan trekken, is de hond! Daar begin ik dan ook snel mee. Het is fascinerend om te zien hoe de hond Kita kan en wil werken. Kita is de "eyecatcher" en als de deelnemers dit eenmaal een minuut of 20 gezien hebben, is het ijs gebroken. Dan worden er vragen gesteld.

De volgende stap is dat de bezoekers voorzichtig zelf gaan drijven (zonder hond!). Dat is een prachtig gezicht: de hond aan de kant en de deelnemers lopen over de drassige weilanden om de kudde in alle rust ergens naar toe te brengen. Hoe rustiger de deelnemers, hoe rustiger de schapen. Deze activiteiten vergroten het zelfvertrouwen van de bezoekers.
Zij krijgen een positieve ervaring in een natuurlijke omgeving, de blauwe lucht, de groene weilanden, de rust en de wind door de haren. Geen gehaast, geen stress... tenzij de kudde over een single track (smal paadje) gestuurd moet worden.

En soms doe ik dat met een groep. En dan moet je plotseling over een smal bruggetje van 80 cm breed, 300 schapen vinden dat eng en willen eigenlijk allemaal tegelijk er overheen. En ALS er dan een schaap van de brug af valt, hoe reageert de groep dan...? Dat moet wel fout gaan of....?
Hoe dat afloopt, schrijf ik ik een volgend verhaal!

Archieffoto: herder Ton met de kudde in 2012.