Soms is de oplossing dichterbij dan je denkt

Maart 2015 het is lammertijd. Vandaag heb ik een groep leidinggevenden die ik verschillende groepsprocessen moet laten ervaren. Omdat mijn eigen kudde niet beschikbaar is, heb ik 6 schapen te leen gekregen van een bevriende herder. De schapen zijn dus "ingevlogen". Een nadeel: de schapen zijn geen mensen gewend, laat staan honden, ze zijn dus heel erg "vluchtig" (schapen zijn vluchtdieren) Ze staan nu in de polder, voor uw visualisering: het gebied is vandaag 8 voetbalvelden groot, elk veld omgeven door slootjes, dammetjes en hier en daar een hek.

Op één van de velden zet ik wat attributen neer: diverse pilonnen en een één meter hoge blauwe ton op de middenstip.
Dit veld wordt afgesloten met een groot houten hek. Voor het hek plaats ik een tafeltje met koffie, een klapbankje en ... ik  zet een emmertje met biks op de grond. De groep komt aan wandelen, schraal zonnetje,

5 graden boven nul. De kragen zijn omhoog en de handen in de zakken. Allen hebben een HBO of universitaire opleiding en geven leiding in een heel groot bedrijf in de zorg (meer dan drieduizend werknemers verdeeld over het hele land).

De groep (beleidsbepalers, dus kantoormensen) heeft nog nooit met schapen gewerkt en weet dus totaal niet hoe deze dieren gaan reageren.
Doelstelling van deze dag: samenwerking, communiceren en lering trekken uit de "paralelprocessen". Simpel gezegd: kijk naar leiderschapsstijl van herder en hond, hoe reageren de dieren hierop en vergelijk dit met eigen handelen op de werkvloer.

Deze leidinggevenden worden in hun werk geconfronteerd met bezuinigingen, ontslagen, reorganisaties, opheffen van afdelingen etc., kortom hun zorg en problematiek voor de komende jaren is zeer complex.

Goed, Nu aan de slag!

De groep krijgt beperkte informatie van mij:
- gebied ter grootte van 8 voetbalvelden
- een hond stamt af van de wolf
- en... een schaap is een vluchtdier.

De kudde is op dit moment niet te zien, de schapen houden zich schuil in de bosjes op veld 6 achteraan. Ik geeft het startsein en zeg: "Ga je gang, succes!" En wat gebeurt er?

Natuurlijk: overleg en er wordt spontaan een vergadering belegd, en... iedere leidinggevende is enthousiast, heeft een eigen mening en brengt dit na voren, discussies, maar wordt er ook geluisterd?

Na een minuut of tien is er dan toch een besluit genomen. Twee personen blijven op het eerste veld met de pilonnen staan om de schapen tegen te houden (als ze komen). De overige personen vormen twee groepen en maken (heel slim) zowel naar links als naar rechts een omtrekkende cirkel. Veld 6 met de bosjes, waar waarschijnlijk de schapen staan, ligt op 600 m afstand. En nu is het maar de vraag, hoe gaan de deelnemers om met schrik? Angst? Met emoties? Hoe communiceer je met elkaar zonder email en telefoon? En wat doen mijn schapen? Hebben zij boodschap aan uitgedachte strategieën? Nee, natuurlijk niet, zij reageren primair, ze vluchten zodra er maar iemand in de buurt komt.

Er gebeurt van alles: de ene groep loopt veel sneller dan de andere, één deelnemer zwaait met een lange stok heftig heen en weer, de andere groep wijzigt van koers, de schapen komen uit de bosjes en lopen/sprinten naar veld 8, precies de verkeerde kant op... Uiteindelijk na 45 minuten is het koppeltje schapen op veld 1 gekomen, tevreden en opgelucht kijkt men voldaan naar de schapen, twee dammetjes worden afgezet met een pilon en het is tijd voor de koffie, denkt men.

Deelnemers lopen naar het hek toe en genieten van de koffie onder deze koude omstandigheden. De schapen zijn nu alleen op veld 1 en kuieren weg, richting veld 2, zien daar op de dam één pilon staan (ter blokkering) en denken: " Huuuh, ook raar, zo'n rode kegel op onze dam" en lopen gemoedelijk langs de pilon naar veld 2.
Les 1: schapenhersens werken anders dan mensenhersens...
Met harde stem spreek ik de koffiedrinkers aan en zeg: "NOOIT denken dat het werk klaar is!!" En mijn blik gaat naar de schapen. Tot ontzetting zien de mensen de schapen weer naar de bosjes lopen en denken: "Verdorie, nu moeten we weer opnieuw beginnen!!" Maar... gelukkig brengt hond Kita uitkomst. Eén fluitje en Kita scheurt in een omgangsbaan naar veld 6, haalt de schapen uit de bosjes en binnen 5 minuten is het koppeltje schapen weer op veld 1. Alom waardering voor de hond nu, waar tien volwassenen bijna een uur nodig hebben, doet de hond in 5 minuten.

De halfvolle bekertjes koffie worden achtergelaten op het tafeltje en de deelnemers snellen zich naar de dam waar zij een menselijk barricade vormen voor de schapen. Ik geef samen met een coach/observator feedback aan de groep en de groep leert ontzettend snel. Hoe rustiger de hond (in dit geval de deelnemer) hoe rustiger de schapen.

Goed luisteren en kijken naar elkaar zijn aspecten die belicht worden.

Tot slot de laatste opdracht. De deelnemers lopen het veld op en nemen plaats op de zijlijnen van het veld, zo vormen zij min of meer een cirkel, de hond wordt afgelegd bij de pilon op de dam (dus een blokkade) en de groep krijgt de volgende opdracht: "Breng de schapen naar het midden van het veld en één schaap moet de blauwe ton aantikken."
Ik besef heel goed dat deze opdracht met deze vluchtige schapen eigenlijk niet te doen is, maar "zaken die anders verlopen, het beoogde resultaat (targets) wordt niet gehaald en hoe om te gaan met teleurstellingen?" zijn ook belangrijke leeraspecten die deze ochtend aan bod komen.

En dan gebeurt er iets bijzonders, noem het maar een "godsgeschenk", alle deelnemers staan verdeeld op de zijlijnen van het veld, maar deelnemer Peter Jan staat ergens ter hoogte de "penaltystip" in het veld (niet voldoende gecommuniceerd?).
De schapen kijken schichtig om zich heen naar al die mensen en hond aan de zijlijnen van het veld en...... lopen naar Jan Peter toe en blijven daar stilletjes staan. Jan Peter blijft doodstil staan en aait een schaap over zijn kop. Deelnemers zien met verbazing het tafereel en sommigen doen dat zelfs met open mond. In een flits SIS ik tegen de observator/coach die bij het hek is blijven staan: "PAK die emmer met biks en GEEF die emmer aan Jan Peter!!!!" De observator snapt er niets van, maar door mijn overtuigende en dwingende toon pakt hij de emmer en loopt rustig naar de penaltystip en geeft de emmer aan Jan Peter.

J.P. pakt de emmer aan en kijkt vragend naar mij. En ik schreeuw hem toe: "Rammelen met die emmer en loop rustig naar de blauwe ton!" J.P. volgt de opdracht op en loopt rustig naar het midden van het veld en.... de schapen volgen gedwee (voor de studenten psychologie: de wet van Pavlov = klassieke conditionering).
J.P. rammelt zich een ongeluk en de grijns op zijn gezicht wordt groter en groter. J.P. zet de emmer met biks op de blauwe ton en alle zes de schapen staan tegen ton te schuren om maar bij de emmer te komen. Er gaat een applaus op en een deelneemster pinkt zelfs een traantje weg!

Ik roep de groep bij elkaar en bij het hek vieren we in euforie het succes. We wandelen terug naar de thuisbasis en niemand raakt uitgepraat. De lunch smaakt prima na zo'n ochtend in de kou. En dan begint de evaluatie, samen met de coach/observator nemen we de ochtend door en tot slot mag ik afsluiten. Ik eindig met de mededeling: "Soms is de problematiek zo groot, maar ligt de oplossing zo dichtbij!" Iedereen kijkt mij vragend aan.

"Hoe bedoel je?" "Wel het zit zo: niemand had verwacht dat de schapen bij de blauwe ton zouden kunnen komen, maar DE oplossing van het probleem, daar zijn jullie wel 8 keer langs gelopen deze ochtend, iedereen heeft die emmer gezien, maar niemand heeft gevraagd, waar die emmer voor was?!" Met een glimlach neem ik afscheid van de groep en wens hen sterkte met het oplossen van de complexe problemen voor het komende jaar.

Ik loop met de hond naar de kudde en denk aan deze gepassioneerde mensen: "Wat een klus, wat een verantwoording... Ga er maar aan staan, want er is altijd kritiek, maar... misschien is de oplossing wel dichterbij dan men denkt..."

foto: Jeannemieke Hectors

Eco-aquaduct

Over enkele weken is het dan zover, het eco-aquaduct wordt op zaterdag 13 juni officieel geopend. Verwacht aantal bezoekers: 3500! Het is geconstrueerd over de verlengde A4, die dwars door het natuurgebied van Midden-Delfland loopt.
Aan het einde van 2015 zullen de eerste auto's over deze nieuwe snelweg rijden. De verlengde A4... door velen geliefd... met name het bedrijfsleven. Maar ook door velen verafschuwd... o.a. door milieu- en natuurverenigingen.

Meer dan 40 jaar is er verzet geweest tegen de aanleg van de verlengde A4. En niet zonder succes. De A4 is nu niet te zien, de weg is in Midden Delfland 7 meter verdiept aangelegd en vlak voor Schiedam duikt deze weg een tunnel in, gaat onder de stad door en sluit aan bij de Beneluxtunnel.

Een groot tegenstander van deze verlengde A4 is mijn neef. Hij heeft zich, met vele andere vrijwilligers, jaren hard gemaakt dat de natuur niet, of in ieder geval zo min mogelijk aangetast wordt in Midden-Delfland. Hij heeft de strijd niet gewonnen, maar... de snelweg is verdiept en... er is een eco-aquaduct gemaakt! De grootste van Europa, ruim 100 m breed, de vaart loopt gewoon door over de A4, een mooie groenstrook is behouden. Hier kunnen de schapen overheen als ze naar een ander gebied verplaatst worden.

Er is een meer gecreëerd, leuk voor outdooractiviteiten en goed voor de waterdieren. Mijn neef (en zijn volgelingen) heeft er o.a. voor gezorgd dat de geluidshinder beperkt blijft en het zicht op het polderlandschap behouden blijft.

Het heeft onze koning behaagd om mijn neef, Henk Tetteroo, te benoemen tot Ridder in de orde van Oranje Nassau. 5 jaar geleden heb ik dezelfde titel mogen ontvangen (verdiensten voor Wollebrandcross en Westerhonkcross). Het is iets waar je niet dagelijks mee te koop loopt, maar waar je wel trots op bent. Ridder Henk heeft dus eigenlijk voor mijn schapen een brug geregeld. Neef, dank je wel!

Onze boerderij waar onze ooien aflammeren grenst aan de verlengde A4 en pal achter onze boerderij is de nieuwe eco-aquabrug. Stiekem, zwaar illegaal en dus zonder toestemming heb ik al een kijkje genomen. Aan alle kanten staan er 3 meter hoge hekken voor om alles en iedereen maar tegen te houden. En dat is maar goed ook, want achter die hekken, op die nieuwe ecobrug is gevaarlijk drijfzand gespoten. Bij de opening 13 juni is de grond opgedroogd en waarschijnlijk al weer begroeid met gras.

Maar een maand geleden, toen ik ging kijken... Levensgevaarlijk! Natuurlijk bleef ik netjes achter het hek, maar ja, doen alle plaatselijke boeren dat ook? Zij hebben toch een beetje het gevoel: "Wij wonen hier al 50 jaar en wat doen die stedelingen met onze grond?!"

Ik kan mij goed voorstellen dat een boer uit deze omgeving voor het melken om 5.00 uur even gaat kijken daar bij dat overstekie. Of misschien 's avonds laat om 23.00 uur, dan is het donker en zijn die stadsmensen al lang klaar met hun werk.

Ik zie het al helemaal voor me: moeder de vrouw, boerin Katoo, denkt: "Boer Arie is nog effe naar zun koeie aan het kieken." Arie had net nieuwe laarzen van de boerin gehad en ging ze even inlopen. Maar Arie gaat niet naar zijn koeien, boer Arie loopt richting de ecobrug, daar klimt hij over het hek, loopt naar de nieuwe ecobrug en neemt een kijkje. Daarna in het holst van de nacht sluipt hij weer terug naar het hek, maar... oweee... Het noodlot slaat toe! Drijfzand!!!!

Boer Arie wordt naar beneden gezogen, hij schreeuwt om hulp, maar de 24 uur draaiende grondbemalingen van de A4 overstemmen zijn geschreeuw.

Er rest hem maar een ding! Boerenwijsheid! Snel kruipt hij uit zijn laarzen en schuift op zijn buik over de zompige bagger naar vaste wal, klimt over het hek, loopt op kousenvoeten terug naar de boerderij, gooit daar zijn bebaggerde blauwe overal in een emmer met water, pakt een douche en kruipt daarna "snel achter de gebreide onderbroek van de boerin Katoo". Niets aan de hand.... Totdat de boerin na 2 weken een bonnetje tegen komt van een tweede stel laarzen... Ja, toen moest Arie wel heel veel uitleggen...

Zomaar een verhaal? Nee hoor, echt gebeurd, kijk maar naar de onderstaande foto. Deze heb ik gemaakt bij de ecobrug, de laarzen staan nog er steeds! Kom op 13 juni maar even langs.

Op een oude fiets moet je het leren

Een gezegde dat veel gebruikt werd door mijn oma: een kind van zes jaar geef je niet direct een nieuwe fiets.

Spyck is inmiddels een jaar en ik wil nu regelmatig met haar trainen, want ze wordt straks de opvolgster van Kita. Het beste is om dan eerst met vijf schaapjes te beginnen op een klein veldje voordat ze echt met de grote kudde moet gaan werken.
Ik volg wat lesjes in Zoetermeer of ik rij naar de boerderij in Schiedam, maar ja dat is toch snel 50 km heen en terug en ik ben een hele ochtend kwijt. Ik zou dat wel een paar keer per week moeten doen, maar ja dat kost eigenlijk weer te veel tijd. Ik heb dus dichtbij een alternatief gezocht: de drie kippen in mijn achtertuin. De kippen vinden het prima om af en toe uit de ren te mogen en Spyck en Kita vinden het heerlijk om te werken. Mijn vrouw bekijkt dit gebeuren op een afstandje en vraagt glimlachend: "Waarom.......?"
"Oude fiets..." antwoord ik afwezig en ga door met de opleiding.

Nu wil het toeval dat een bevriende herder een extra stuk land zoekt voor zijn schapen. Mijn buurman, tuinder van beroep, heeft een stuk land achter zijn kassen dat braak ligt en hij heeft mij gevraagd of ik er niet een paar schapen op kan zetten. De bevriende herder blij, buurman de tuinder blij en ik blij want sinds enkele weken heb ik een trainingsveld vlak bij mijn huis, ideaal dus.

Het veldje ligt afgelegen, er woont enkel een ouder echtpaar aan het einde van laantje bij het schapenweitje. Het baasje is 86 jaar oud en elke dag verzorgt hij met passie zijn duizenden violen in een kasje. Gisteravond belt de oude baas en krijgt mijn vrouw aan de lijn. Nukkig doet hij kort zijn verhaal: "Ja, je man mot direct die zwarte klote kippu weghale want die kippu benne al mun viole aan ut op vrete."

Mijn vrouw, totaal overdonderd, denkt in een flits: "Wat moet manlief nu met onze kippen daarbij die schapen...?" Ze stamelde: "Wij hebben alleen rode kippen." "Niks mee te maken, die pleuris kippu motte weg."

Later op de avond krijg ik het hele verhaal van vrouwlief te horen, ik snap er ook niets van, want onze kippen zitten gewoon in het hok. De volgende dag ga ik op de fiets op onderzoek uit, gewapend met een groot schepnet en zo'n giga grote zak waar normaal zo'n kuub potgrond in zit. Ik wilde een jutte aardappelzak meenemen, maar die kon ik niet vinden. Met twee kwispelende honden naast mijn fiets rennend, komen we aan bij het schapenveldje.

Ja hoor, daar zie ik twee zwarte kippen lopen, geen idee van wie ze zijn. Nu is de ontstane situatie enigszins complex want naast de twee kippen en de zes schapen lopen er ook nog een stuk of tien nijlganzen op het land. Lieve beestjes hoor, maar die ganzen vreten al het gras op dat bestemd is voor de schapen.

Ik stuur eerst de hond de wei in om de ganzen te verjagen. Nu weet de hond niet wat er opgehaald moet worden of weggejaagd moet worden, dus ik gebuik lichaamstaal: duidelijk kijkend naar de ganzen weet de hond dat nu niet de schapen maar de ganzen eerst aan de beurt zijn.

Goed, de ganzen zijn weg en de schapen staan aan de andere kant van het veld en weten: "Ganzen weg, dan komt het hondje naar ons toe en gaan we een stukje lopen." Maar nee hoor, de schapen zien een herder met een visnet en een mega zak over zijn schouder over het land de andere kant op lopen richting de twee nieuwe bezoekers sinds een dag. Hond Spyck gaat links om, hond Kita maakt een halve cirkel naar rechts.
Schapen schudden hun kop, "Het moet niet gekker worden"

Ik loop rustig naar de kippen toe, maar jongens, jongens wat kunnen kippen rennen! Ik denk "Kita brengt ze rustig naar mij toe (zoals het thuis gaat) en de kippetjes lopen zo in mijn netje en klaar is Kees!

Maar deze kippen rennen alle kanten op! Keer op keer maak ik een snoekduik en na diverse pogingen heb ik dan eindelijk een kip in mijn net. Ik loop naar de stal en doe de kip in een grote emmer en zet deze op zijn kop in de stal. Snel op zoek naar de tweede kip, maar stom... Ik was Spycky vergeten en die was even voor zich zelf begonnen... Zij had de schapen opgehaald en die waren de stal in gerend...

Ik roep Spyck bij mij en de kippenjacht gaat verder, inmiddels zit ik door de duikvluchten aardig onder de modder maar als "oud-Vietnamstrijder" weet ik ook de tweede kip in mijn netje te krijgen en loop weer naar de stal om... maar... het is niet waar hè?

De schapen hebben de emmer in de stal omver gelopen en de emmer is leeg!!! "Donderju!" schreeuw ik boos. Gevolg: de honden gaan direct in de AF toestand. Enfin, nieuwe kip in de emmer, emmer op z'n kop en... de staldeur dicht! En weer op zoek naar kip nummer 1.

Na twintig minuten had ik dan uiteindelijk twee kippen in mijn zak, klaar....

Maar wat nu? Ik sluit de wei, zet beide honden aan een touwtje vast aan het hek en zeg: "Blijf!" Ik weet 't, het is eigenlijk overbodig, want ze zitten muurvast, maar dan weten de honden dat ik zo dadelijk weer terug kom.

Ik spring op mijn fiets met twee kippen in de mega zak. Schapen en honden blijven verbouwereerd achter. Ik ga bij alle huizen in de buurt vragen: "Bent u een paar kippen kwijt?" Niemand is zijn kippen kwijt, maar tot slot kom ik bij een pleeggezin, tenminste zo zie ik het.

Mevrouw heeft geen kippen, is ze ook niet kwijt, maar heeft wel een kippenhok. Ze was vroeger gek op kippen. "Maar ja, je weet hoe dat gaat, hè?" zegt ze. Dankbaar zet ik de kippen in het hok, neem afscheid van mevrouw en vraag haar nog wel of ze wel kippenkorrels heeft. Anders breng ik nog wat. "Komt goed!" zegt ze.

Nu snel terug naar de schapenwei, met de honden nog even kort gewerkt bij de schapen en daarna weer met de fiets naar huis, de honden nu sjokkend achter de fiets aan. Thuisgekomen springen beide honden nog even in sloot om af te koelen en gaan doodmoe en voldaan in de ren in het stro liggen. Voordat de jonge Spyck haar kop moe op haar poten legt, kijkt zij mij nog eventjes met haar trouwe ogen aan en ik zie haar denken:

"Was leuk baas, maar vandaag waren er wel heel veel oude fietsen!"

Niet ik, maar... de herder

Half april 2015 mooi weer: weinig wind en een stralende zon.

Tientallen dagjesmensen zie ik dan, op de fiets, met skates, een kano, ook wel met een auto die ze dan even 10 min aan de kant zetten voor een snelle “selfie”, de hondenbezitters en de echte wandelaars. Dat zijn de mensen die alle tijd hebben en genieten van het “pure”: de natuur in al haar schoonheid, zij zijn de enige die echt geen haast hebben, zijn vaak nieuwsgierig en stellen vragen. Vaak sta ik dan langs een fietspad of voetpad en dan word ik vanzelf aangesproken.
Op zo’n dag heb ik vaak van die gesprekken 13 in een dozijn, leuk, gezellig en beleefd, maar meestal oppervlakkig. Het zijn de verhalen die ik 's avonds aan de dis met vrouw lief niet hoef te delen.

Maar vandaag heb ik een gesprek gehad met een man (laten we hem Oscar noemen) en het verhaal beklijft, het raakt mij.

Ik ben van het fietspad afgegaan en ik sta 50 meter verder in het open veld, met aan de zijkant een breed water. Er komt een man aangelopen en vanaf de waterkant neemt hij foto’s van de kudde over het water heen. Hij staat op 40 meter afstand. Na een minuut of tien komt hij langzaam mijn kant opgelopen. We groeten elkaar en hij zegt dat hij over het water een mooie foto heeft genomen waarin de weerspiegeling mooi tot zijn recht komt.

Geïnteresseerd vraag ik hem of ik dat even mag zien en hij laat de foto’s op zijn digitale camera zien. We komen in gesprek, maar het verloopt soms met stiltes… Oscar kijkt naar de schapen en soms naar de grond, met z’n armen over elkaar. In eerste instantie maakt hij voor mij een gesloten indruk.

Het gesprek gaat over schapen en op een gegeven moment vertel ik hem dat ik binnenkort met een grote groep naar het land van de schapen ga, Schotland!

Ik verzorg daar in de Highlands een wandelvakantie, ik kijk er naar uit. De lichaamstaal van Oscar verandert en hij begint zachtjes te vertellen: “Schotland, daar ben ik veel geweest, het is het lievelingsland van mij en mijn vrouw.”

Hij vertelt over enkele mooie plekken en steden in Schotland. Plotseling laat hij een grote tatoeage op zijn lichaam aan mij zien, Het eerste wat ik zie is de Schotse vlag: blauw met een wit kruis, dan een kasteel en twee namen en een datum.

“Leg eens uit?” vraag ik hem. En zijn ogen beginnen te twinkelen: “De Schotse vlag! Ons land! We zijn getrouwd op dit kasteel, dit zijn onze namen en natuurlijk de trouwdatum.” Ik ben een paar keer in Schotland geweest en heb verschillende kastelen gezien en vraag hem waar dat kasteel van hem dan staat. Hij vertelt nog wat over het kasteel en de huwelijksreis die daarop volgde in het hoge noorden van Schotland. Zo enthousiast en snel hij praat over deze periode zo abrupt stopt ons gesprek, er valt een stilte… “Vandaag niet aan het werk?” probeer ik nog… “Nee, dit is speciale dag, dan werk ik niet…” antwoordt Oscar.

“Oké.” zeg ik, om aan te tonen dat ik het begrijp maar mijzelf niet wil opdringen… Stilte….

Oscar: “Het is vandaag de sterfdag van mijn vrouw.”
Ik: “Joh, wat erg voor je...”

Stilte.

Ik: “Heb je vrienden, familie die jou vandaag kunnen ondersteunen?”
Oscar: “Ja, genoeg hoor, maar dit moet en wil ik alleen verwerken... In mijn eentje…”

Stilte…

Ik (zachtjes): “Is je vrouw plotseling overleden?”
Oscar naar de grond kijkend: “Nee… kanker.”

Stilte…

Ik: “Lang geleden?”
Oscar: “Vandaag, één jaar geleden!”

Hij neemt afscheid van mij en zegt nog: “Ik mail je die foto van de schapen met de spiegeling in het water nog wel”
Ik kijk hem na en roep nog: “Sterkte vandaag...”

Met zijn handen in de zakken loopt hij het land af richting fietspad, zijn gestalte wordt kleiner…
Mijn gedachten zijn bij hem, hij is alleen… en het verlies en verdriet verwerkt hij vandaag… alleen, zonder familie en vrienden…

En toch… toch heeft hij zijn verhaal verteld… Niet aan mij… Maar aan de herder………