Soms is de oplossing dichterbij dan je denkt

Maart 2015 het is lammertijd. Vandaag heb ik een groep leidinggevenden die ik verschillende groepsprocessen moet laten ervaren. Omdat mijn eigen kudde niet beschikbaar is, heb ik 6 schapen te leen gekregen van een bevriende herder. De schapen zijn dus "ingevlogen". Een nadeel: de schapen zijn geen mensen gewend, laat staan honden, ze zijn dus heel erg "vluchtig" (schapen zijn vluchtdieren) Ze staan nu in de polder, voor uw visualisering: het gebied is vandaag 8 voetbalvelden groot, elk veld omgeven door slootjes, dammetjes en hier en daar een hek.

Op één van de velden zet ik wat attributen neer: diverse pilonnen en een één meter hoge blauwe ton op de middenstip.
Dit veld wordt afgesloten met een groot houten hek. Voor het hek plaats ik een tafeltje met koffie, een klapbankje en ... ik  zet een emmertje met biks op de grond. De groep komt aan wandelen, schraal zonnetje,

5 graden boven nul. De kragen zijn omhoog en de handen in de zakken. Allen hebben een HBO of universitaire opleiding en geven leiding in een heel groot bedrijf in de zorg (meer dan drieduizend werknemers verdeeld over het hele land).

De groep (beleidsbepalers, dus kantoormensen) heeft nog nooit met schapen gewerkt en weet dus totaal niet hoe deze dieren gaan reageren.
Doelstelling van deze dag: samenwerking, communiceren en lering trekken uit de "paralelprocessen". Simpel gezegd: kijk naar leiderschapsstijl van herder en hond, hoe reageren de dieren hierop en vergelijk dit met eigen handelen op de werkvloer.

Deze leidinggevenden worden in hun werk geconfronteerd met bezuinigingen, ontslagen, reorganisaties, opheffen van afdelingen etc., kortom hun zorg en problematiek voor de komende jaren is zeer complex.

Goed, Nu aan de slag!

De groep krijgt beperkte informatie van mij:
- gebied ter grootte van 8 voetbalvelden
- een hond stamt af van de wolf
- en... een schaap is een vluchtdier.

De kudde is op dit moment niet te zien, de schapen houden zich schuil in de bosjes op veld 6 achteraan. Ik geeft het startsein en zeg: "Ga je gang, succes!" En wat gebeurt er?

Natuurlijk: overleg en er wordt spontaan een vergadering belegd, en... iedere leidinggevende is enthousiast, heeft een eigen mening en brengt dit na voren, discussies, maar wordt er ook geluisterd?

Na een minuut of tien is er dan toch een besluit genomen. Twee personen blijven op het eerste veld met de pilonnen staan om de schapen tegen te houden (als ze komen). De overige personen vormen twee groepen en maken (heel slim) zowel naar links als naar rechts een omtrekkende cirkel. Veld 6 met de bosjes, waar waarschijnlijk de schapen staan, ligt op 600 m afstand. En nu is het maar de vraag, hoe gaan de deelnemers om met schrik? Angst? Met emoties? Hoe communiceer je met elkaar zonder email en telefoon? En wat doen mijn schapen? Hebben zij boodschap aan uitgedachte strategieën? Nee, natuurlijk niet, zij reageren primair, ze vluchten zodra er maar iemand in de buurt komt.

Er gebeurt van alles: de ene groep loopt veel sneller dan de andere, één deelnemer zwaait met een lange stok heftig heen en weer, de andere groep wijzigt van koers, de schapen komen uit de bosjes en lopen/sprinten naar veld 8, precies de verkeerde kant op... Uiteindelijk na 45 minuten is het koppeltje schapen op veld 1 gekomen, tevreden en opgelucht kijkt men voldaan naar de schapen, twee dammetjes worden afgezet met een pilon en het is tijd voor de koffie, denkt men.

Deelnemers lopen naar het hek toe en genieten van de koffie onder deze koude omstandigheden. De schapen zijn nu alleen op veld 1 en kuieren weg, richting veld 2, zien daar op de dam één pilon staan (ter blokkering) en denken: " Huuuh, ook raar, zo'n rode kegel op onze dam" en lopen gemoedelijk langs de pilon naar veld 2.
Les 1: schapenhersens werken anders dan mensenhersens...
Met harde stem spreek ik de koffiedrinkers aan en zeg: "NOOIT denken dat het werk klaar is!!" En mijn blik gaat naar de schapen. Tot ontzetting zien de mensen de schapen weer naar de bosjes lopen en denken: "Verdorie, nu moeten we weer opnieuw beginnen!!" Maar... gelukkig brengt hond Kita uitkomst. Eén fluitje en Kita scheurt in een omgangsbaan naar veld 6, haalt de schapen uit de bosjes en binnen 5 minuten is het koppeltje schapen weer op veld 1. Alom waardering voor de hond nu, waar tien volwassenen bijna een uur nodig hebben, doet de hond in 5 minuten.

De halfvolle bekertjes koffie worden achtergelaten op het tafeltje en de deelnemers snellen zich naar de dam waar zij een menselijk barricade vormen voor de schapen. Ik geef samen met een coach/observator feedback aan de groep en de groep leert ontzettend snel. Hoe rustiger de hond (in dit geval de deelnemer) hoe rustiger de schapen.

Goed luisteren en kijken naar elkaar zijn aspecten die belicht worden.

Tot slot de laatste opdracht. De deelnemers lopen het veld op en nemen plaats op de zijlijnen van het veld, zo vormen zij min of meer een cirkel, de hond wordt afgelegd bij de pilon op de dam (dus een blokkade) en de groep krijgt de volgende opdracht: "Breng de schapen naar het midden van het veld en één schaap moet de blauwe ton aantikken."
Ik besef heel goed dat deze opdracht met deze vluchtige schapen eigenlijk niet te doen is, maar "zaken die anders verlopen, het beoogde resultaat (targets) wordt niet gehaald en hoe om te gaan met teleurstellingen?" zijn ook belangrijke leeraspecten die deze ochtend aan bod komen.

En dan gebeurt er iets bijzonders, noem het maar een "godsgeschenk", alle deelnemers staan verdeeld op de zijlijnen van het veld, maar deelnemer Peter Jan staat ergens ter hoogte de "penaltystip" in het veld (niet voldoende gecommuniceerd?).
De schapen kijken schichtig om zich heen naar al die mensen en hond aan de zijlijnen van het veld en...... lopen naar Jan Peter toe en blijven daar stilletjes staan. Jan Peter blijft doodstil staan en aait een schaap over zijn kop. Deelnemers zien met verbazing het tafereel en sommigen doen dat zelfs met open mond. In een flits SIS ik tegen de observator/coach die bij het hek is blijven staan: "PAK die emmer met biks en GEEF die emmer aan Jan Peter!!!!" De observator snapt er niets van, maar door mijn overtuigende en dwingende toon pakt hij de emmer en loopt rustig naar de penaltystip en geeft de emmer aan Jan Peter.

J.P. pakt de emmer aan en kijkt vragend naar mij. En ik schreeuw hem toe: "Rammelen met die emmer en loop rustig naar de blauwe ton!" J.P. volgt de opdracht op en loopt rustig naar het midden van het veld en.... de schapen volgen gedwee (voor de studenten psychologie: de wet van Pavlov = klassieke conditionering).
J.P. rammelt zich een ongeluk en de grijns op zijn gezicht wordt groter en groter. J.P. zet de emmer met biks op de blauwe ton en alle zes de schapen staan tegen ton te schuren om maar bij de emmer te komen. Er gaat een applaus op en een deelneemster pinkt zelfs een traantje weg!

Ik roep de groep bij elkaar en bij het hek vieren we in euforie het succes. We wandelen terug naar de thuisbasis en niemand raakt uitgepraat. De lunch smaakt prima na zo'n ochtend in de kou. En dan begint de evaluatie, samen met de coach/observator nemen we de ochtend door en tot slot mag ik afsluiten. Ik eindig met de mededeling: "Soms is de problematiek zo groot, maar ligt de oplossing zo dichtbij!" Iedereen kijkt mij vragend aan.

"Hoe bedoel je?" "Wel het zit zo: niemand had verwacht dat de schapen bij de blauwe ton zouden kunnen komen, maar DE oplossing van het probleem, daar zijn jullie wel 8 keer langs gelopen deze ochtend, iedereen heeft die emmer gezien, maar niemand heeft gevraagd, waar die emmer voor was?!" Met een glimlach neem ik afscheid van de groep en wens hen sterkte met het oplossen van de complexe problemen voor het komende jaar.

Ik loop met de hond naar de kudde en denk aan deze gepassioneerde mensen: "Wat een klus, wat een verantwoording... Ga er maar aan staan, want er is altijd kritiek, maar... misschien is de oplossing wel dichterbij dan men denkt..."

foto: Jeannemieke Hectors